Hoe communicatievaardigheden echte teams maken (en niet alleen bij de koffie)

Je hebt het al gezien: een team dat lijkt te bestaan uit vijf mensen die allemaal hun eigen soundtrack afspelen. Eén loopt met een koffiebeker als een schipper op de brug, de ander zit met hoofdtelefoons alsof hij in een podiumpje staat, en de derde stuurt e-mails met een ‘Just checking in!’ alsof hij een geheim agent is. En toch? Ze halen de doelen. Waarom? Niet omdat ze slim zijn. Niet omdat ze hard werken. Maar omdat ze communicatievaardigheden hebben die een geheime code zijn. En die code? Die kun je leren. Niet in een boek. Niet in een training met PowerPoints. Maar in de praktijk. In de koffiehoek. In de discussie die uit de hand loopt. In het moment dat iemand zegt: ‘Ik snap het niet.’ En jij niet verder gaat met je eigen verhaal, maar echt luistert.

Wat is communicatievaardigheden eigenlijk? Niet wat je denkt

1. Communicatievaardigheden zijn niet over praten. Ze zijn over luisteren. Niet het soort luisteren waarbij je wacht tot jij aan de beurt bent. Maar het soort luisteren waarbij je de stilte voelt. Waarbij je ziet dat iemand zijn schouders opzet, zijn stem verlaagt, en zijn ogen een beetje afwenden. Dat is het moment waarop je zegt: ‘Je klinkt niet echt. Wat is er?’
2. Ze zijn niet over ‘positieve feedback’. Ze zijn over eerlijkheid zonder dat iemand zich vermoord voelt. Als je zegt: ‘Je presentatie was een beetje een wirwar’, dan is dat geen communicatie. Dat is een bom. Maar als je zegt: ‘Ik snapte niet waar je naartoe wilde met de slide over de KPI’s. Kun je me dat nog een keer uitleggen?’ Dan wordt het een gesprek. En dat is waar teams groeien.
3. Ze zijn niet over ‘teambuilding-activiteiten’. Niet over escape rooms waar iedereen zijn eigen oplossing probeert. Niet over paintball waar iedereen achter een boom zit. Dat is entertainment. Communicatievaardigheden zijn over het feit dat je op donderdag om 16:30 bij de koffiemachine stopt, en niet zegt: ‘Hoe was je weekend?’, maar: ‘Ik zag dat je gisteren een uur bleef werken. Ging het goed?’ En dan wacht je. Niet op een antwoord. Maar op de stilte die komt na het antwoord.

Hoe krijg je het? Niet met een cursus

Je leert het door te doen. En wel zo:

1. Begin met één persoon. Niet met het hele team. Niet met je baas. Met de collega die je altijd even negeert. Vraag hem: ‘Hoe voelt het om hier te werken?’ Niet ‘Hoe is het met je?’ Dat is flauwekul. ‘Hoe voelt het om hier te werken?’ Dat is een open deur. En als hij zegt: ‘Ik weet het niet’, dan zeg je: ‘Oké. Maar wat zou het beter maken?’ En dan hou je je mond. Zes seconden. Zeven. Acht. Hij zal praten. Mensen houden niet van stilte. Ze vullen die met waarheid.
2. Gebruik geen ‘maar’. ‘Je hebt goed gewerkt, maar...’ is een zwaard dat je in je eigen rug steekt. Gebruik ‘en’. ‘Je hebt goed gewerkt, en ik denk dat we het nog beter kunnen doen.’ Dat verandert alles. Het maakt het geen kritiek. Het maakt het een samenwerking.
3. Luister met je lichaam. Als iemand praat, kijk hem niet aan alsof je een PowerPoint presenteert. Kijk hem aan alsof je zijn hart wilt horen kloppen. Lichamelijk: licht voorovergebogen. Handen niet in de zakken. Geen telefoon. Geen notities. Alleen ogen. En als hij stopt? Wacht. Drie seconden. Dan zeg je: ‘Wat bedoel je met...?’ Niet: ‘Dus je bedoelt...?’ Dat is interpreteren. Dat is niet luisteren.

Waarom is dit zo populair? Niet omdat het cool is

Teams die goed communiceren, hebben 37% minder verzuim. Dat zegt het Harvard Business Review in een studie van 2024. Maar dat is niet het echte verhaal. Het echte verhaal is: mensen willen niet werken in een team waar ze zich onzichtbaar voelen. Ze willen niet werken in een team waar iedereen praat, maar niemand hoort. Ze willen werken in een team waar ze zich veilig voelen om te zeggen: ‘Ik heb het verpest.’

En dat is wat communicatievaardigheden doen. Ze maken het veilig. Ze maken het menselijk. Ze maken het zo dat je op een vrijdagavond niet meer denkt: ‘Ik ben blij dat ik morgen niet naar kantoor hoef.’ Maar: ‘Ik ben benieuwd wat ze vandaag gedaan hebben.’

Waarom is dit beter dan alles wat je tot nu toe hebt geprobeerd?

Je hebt het geprobeerd: teambuilding met paintball. Teamdiner met gratis wijn. Teamretreats in de bergen met meditatie en kooklessen. En wat gebeurde er? Niets. De volgende maand was alles weer hetzelfde. Want je hebt geen verbinding gemaakt. Je hebt een activiteit gedaan.

Communicatievaardigheden? Die bouwen verbinding. Ze bouwen vertrouwen. Ze bouwen respect. En dat kost geen euro’s. Geen reisbudget. Geen catering. Het kost tijd. En het kost moed. Moed om te zeggen: ‘Ik heb het verkeerd gedaan.’ Moed om te luisteren als iemand je zegt: ‘Jij bent het probleem.’ Moed om te blijven zitten als het ongemakkelijk wordt.

En als je dat doet? Dan zie je iets wat je nog nooit hebt gezien: een team dat niet meer werkt. Een team dat leeft.

Welke emotie krijg je? Niet ‘geluk’. Niet ‘tevredenheid’.

Je krijgt rust. Diep, zware rust. De rust van iemand die weet: ‘Ik ben niet alleen.’

Je krijgt kracht. Niet de kracht van een leiderschapstraining. De kracht van iemand die weet: ‘Mijn stem telt.’

Je krijgt verbinding. Niet het soort verbinding waar je een foto van maakt voor Instagram. De verbinding waar je op een maandagochtend naar kantoor loopt en denkt: ‘Ik ben blij dat ik hier ben.’

En als je dat voelt? Dan verander je niet alleen je team. Je verandert jezelf. Want als je kunt luisteren zonder te willen redden, dan kun je ook liefhebben zonder te willen controleren. En dat? Dat is de echte kracht.

Wat als je het probeert en het faalt?

Je probeert het. Je zegt: ‘Hoe voelt het om hier te werken?’ En de collega kijkt je aan alsof je een buitenaards wezen bent. En zegt: ‘Wat is dit? Een psychologisch experiment?’

Geen probleem. Dat is normaal. Het eerste gesprek is altijd een stoot. Maar je doet het weer. En weer. En weer. Na drie keer? Hij begint te praten. Na zeven keer? Hij vraagt jou: ‘Hoe voelt het voor jou?’

En dan? Dan begint het. Niet met een workshop. Niet met een boek. Maar met een glimlach in de koffiehoek. En dat is waar alles begint.