Hoe controle in giftige relaties je seksuele bevrediging verpest (en hoe je het herkent)

Je denkt dat je liefde voelt, maar in werkelijkheid voel je een ketting om je pols. Niet van metaal. Van stilte. Van schuldgevoel. Van die blik die zegt: ‘Je bent niet goed genoeg, tenzij ik het zeg.’ Ik heb het geweten. Ik heb het geleefd. En ik heb het verkoocht.

Controlerende relaties zijn geen drama-serie. Ze zijn een langzame vergiftiging. En ja, het begint met een kus. Een ‘Waar was je?’ na een avond met vrienden. Dan komt de telefooncheck. Dan de kledingkeuze. Dan de verantwoordelijkheid voor haar stemming. En uiteindelijk? Je voelt je schuldig als je een lach uitstoot zonder haar erbij.

Het is geen liefde. Het is een bedrijf. En jij bent de productie. Ze controleert je tijd, je geld, je vrienden, je kleding, je gedachten. En als je probeert te ontsnappen? Dan komt de gaslighting: ‘Je bent te gevoelig.’ ‘Je verzin dit allemaal.’ ‘Als je niet zo zou zijn, zou dit niet gebeuren.’ Je begint te twijfelen aan je eigen geheugen. En dat? Dat is de eerste stap naar een emotionele koma.

Ik heb een klant gehad - noem hem Mark. Hij verdiende 4.200 euro per maand. Van die 4.200, moest hij 1.800 aan zijn vriendin geven voor ‘gemeenschappelijke uitgaven’. Maar die uitgaven? Die waren haar make-up, haar nagels, haar weekendjes naar Berlijn. En als hij vroeg waar het geld naartoe ging? Dan kreeg hij: ‘Je begrijpt niet hoe duur het is om een vrouw te onderhouden.’ Hij had geen toegang tot zijn eigen bankrekening. Ze had de wachtwoorden. Hij moest haar vragen om geld voor een biertje met zijn broer. En als hij dat vroeg? Dan kreeg hij een half uur stilte. En dan: ‘Dus je wilt me straffen omdat ik een paar nieuwe schoenen kocht?’

Dit is geen uitzondering. Dit is standaard. In Nederland, volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) uit 2024, is 1 op de 6 mannen in een relatiesituatie die emotionele controle ervaart - en de meesten praten er niet over. Ze schamen zich. Ze denken: ‘Ik ben een man. Ik moet sterk zijn.’ Maar sterk zijn betekent niet: stil blijven terwijl je gevoelens worden vermoord.

Waarom is dit zo populair? Omdat het werkt. Controle is een krachtig narcoticum. Je partner voelt zich machtig. En jij? Je voelt je veilig. Niet omdat je geliefd wordt. Maar omdat je weet wat er van je verwacht wordt. Geen verrassingen. Geen risico. Geen onzekerheid. Het is een comfortabele val. Een gouden kooi. En je denkt: ‘Als ik maar goed genoeg ben, dan houdt ze van me.’

Maar het is geen liefde. Het is een transactie. En de prijs? Je zelfrespect. Je lach. Je vrienden. Je vrijheid. Je orgasmes. Ja, je orgasmes. Want in een giftige relatie, wordt seks niet gedeeld. Het wordt verhandeld. Als beloning. Als straf. Als controlemechanisme. Als je niet doet wat ze wil? Dan krijg je geen seks. Als je wel doet wat ze wil? Dan krijg je seks… maar het voelt als een plicht. Niet als genot.

Ik heb een vrouw ontmoet in Praag - noem haar Lina. Ze had een regel: geen seks als ik niet haar schoenen had aangedaan. Geen seks als ik niet haar favoriete liedje had gedraaid. Geen seks als ik niet eerst haar rug had gewreven. En als ik het vergeten was? Dan lag ze uren stil. En als ik haar vroeg: ‘Waarom?’ Dan zei ze: ‘Omdat ik het moet kunnen voelen. Dat je me nodig hebt.’

Ze was geen monster. Ze was een vrouw die had geleerd dat controle = liefde. En ik? Ik was een man die had geleerd dat gehoorzaamheid = waardering. We hadden een deal. En het duurde drie maanden voordat ik begreep: ik had geen seks. Ik had een opdracht.

Wat is het verschil tussen een gezonde relatie en een giftige? In een gezonde relatie: ‘Ik wil je graag zien.’ In een giftige relatie: ‘Je moet hier zijn.’ In een gezonde relatie: ‘Ik voel me beter met jou.’ In een giftige relatie: ‘Zonder jou ben ik niets.’ In een gezonde relatie: ‘Ik hou van je, ook als je fouten maakt.’ In een giftige relatie: ‘Als je fouten maakt, verdien je geen liefde.’

En hoe herken je het? Kijk naar je lichaam. Als je elke keer als ze thuiskomt, je spieren aanspant. Als je je adem inhoudt als ze een vraag stelt. Als je je handen trillen als je een tekst moet sturen. Als je jezelf verontschuldigt voor het bestaan van je eigen gedachten - dan ben je al in de val.

En wat gebeurt er als je probeert te stoppen? Dan komt de terugval. De stilte. De manipulatie. De zelfmoordbedreigingen. De ‘ik ben alles voor jou’-monologen. En dan? Dan voel je je schuldig. Want je denkt: ‘Als ik haar verlaat, dan is ze kapot.’ Maar de waarheid? Ze is niet kapot. Ze is machtig. En jij? Jij bent de slachtoffer die gelooft dat hij de redder is.

Ik heb mannen gezien die 10 jaar in zo’n relatie zaten. Ze gaven hun salaris, hun vrijheid, hun dromen. En toen ze eindelijk vertrokken? Ze begonnen met sporten. Ze herwonnen hun lach. Ze begonnen weer te reizen. En één van hen zei: ‘Ik heb het gevoel dat ik voor het eerst ademhaal.’

Je hoeft geen psychiatrische hulp te zoeken om te beginnen. Je hoeft geen boek te lezen. Je hoeft geen therapie te starten. Je hoeft alleen maar één ding te doen: stop met verantwoordelijk zijn voor haar gevoelens. Ze is volwassen. Zij is verantwoordelijk voor haar emoties. Jij bent verantwoordelijk voor jouw leven.

En als je echt wilt herstellen? Dan begin je met een simpele stap: je maakt een lijst. Op papier. Niet op je telefoon. Op papier. Drie kolommen. Wat ik voelde - Wat ze zei - Wat ik werkelijk wilde. Bijvoorbeeld:

• Wat ik voelde: Schuldig, klein, onwaardig
• Wat ze zei: ‘Je bent te gevoelig.’
• Wat ik werkelijk wilde: Mijn eigen keuzes maken, zonder verontschuldigingen.

Dit is geen therapie. Dit is een verklaring. Een verklaring aan jezelf: Ik ben niet kapot. Zij is gewoon een controleurs.

En de emotie die je krijgt als je eruit stapt? Dat is geen ‘vrijheid’. Dat is iets dieper. Het is een soort van rust. Die je niet kent. De rust van iemand die eindelijk zijn eigen ademhaling herkent. De rust van iemand die niet meer moet vechten om geloofd te worden. De rust van een man die weer weet wie hij is - zonder een ander die hem definieert.

Je hoeft niet weg te lopen met een koffer. Je hoeft niet te schreeuwen. Je hoeft niet te vechten. Je hoeft alleen maar te stoppen met antwoorden op haar spelletjes. Te stoppen met verklaren. Te stoppen met verontschuldigen. Te stoppen met geloven dat je verandering nodig hebt - terwijl zij de enige is die moet veranderen.

En als je het doet? Dan zul je merken dat je lichaam zich ontspant. Dat je weer lacht zonder te kijken of iemand het goed vindt. Dat je weer een biertje drinkt met je vrienden - zonder je te verontschuldigen. En ja, je zult weer seks willen. Maar dan niet als een opdracht. Als een genot. Als een keuze. Als iets wat je wilt - niet wat je moet.

Dit is niet over liefde. Dit is over overleving. En als je dit leest? Dan ben je al op weg. Niet omdat je het begrijpt. Maar omdat je het voelt. En dat? Dat is de eerste keer dat je echt ademhaalde sinds je begon te houden.”